“Voor bewustwording en afstemming meer dan nuttig”
Regio oefent operationeel plan drinkwaterdistributie
Water uit de kraan. We weten in onze regio niet beter. Maar gevaren liggen op de loer: aanslagen, cyberaanvallen, nucleaire incidenten, extreme weersomstandigheden of overstromingen. Wat te doen als er ineens geen drinkwater meer is? Of als de drinkwatervoorziening langdurig dreigt uit te vallen?
Als sprake is van (dreigende) langdurige en grootschalige uitval van drinkwater, kan het nodig zijn om nooddrinkwater te distribueren. In dat geval werken PWN, regionale Bevolkingszorg en de getroffen gemeente(n) samen om nooddrinkwater te verstrekken via speciale voorzieningen. Wanneer dat noodzakelijk kan zijn en wat dan de mogelijke impact is op onze regio, kwam afgelopen december aan de orde in twee oefensessies.
Aan de hand van een scenario waarin de aanvoer van drinkwater naar onze regio nagenoeg stilviel, oefende Bevolkingszorg met PWN en de zestien gemeenten afgelopen december tweemaal de inzet van nooddrinkwatervoorzieningen. Voor de bewustwording en beeldvorming op gemeentelijk niveau én voor de samenwerking en afstemming op regionaal niveau een initiatief dat “best nodig was”, zegt Eva Kenter van Veiligheidsregio Noord-Holland Noord.
Zij ging als stagiair aan de slag bij Bevolkingszorg binnen de veiligheidsregio. Haar stageopdracht was het maken van een overkoepelend regionaal draaiboek voor de uitgifte van nooddrinkwater. Op zowel lokaal als regionaal niveau waren er op dat moment nog geen (actuele) plannen over dit onderwerp uitgewerkt, zegt ze. “Het was in het begin belangrijk om het onderwerp op de agenda te krijgen bij de gemeenten, zodat zij mij zo goed mogelijk konden helpen bij de uitwerking.”
Operationeel plan
In nauwe samenwerking met het waterleidingbedrijf en de betrokken gemeenten gaf ze in 2023 en 2024 vorm aan het overkoepelende regionale plan, dat in september binnen de veiligheidsregio werd vastgesteld. Ze bezocht alle gemeenten om de vereisten van de distributiepunten voor nooddrinkwater te inventariseren en om distributiepunten te laten aanwijzen. Verder bracht ze vanuit de coördinerende taak die de veiligheidsregio heeft in kaart wat PWN doet en wat op regionaal en gemeentelijk niveau de taakverdeling is.
“In die periode werd eigenlijk steeds duidelijker dat het méér dan nuttig zou zijn om met alle partijen te oefenen” vertelt ze. “Ik merkte dat er bij gemeenten op dit specifieke punt best weinig kennis was. Daarnaast had een eerdere kennismaking tussen PWN en de regionale en gemeentelijke crisisfunctionarissen over dit onderwerp de afgelopen jaren niet plaatsgevonden dus het was goed om alle partijen bij elkaar te brengen.”
Dat mondde uit in twee sessies, begin december, in Koggenland en Hollands Kroon. Beide bijeenkomsten begonnen met een korte presentatie én demonstratie van PWN, waarin een deskundige van het waterleidingbedrijf uitlegde waar de voorzieningen voor de distributie van nooddrinkwater zijn opgeslagen (Gelderland, red.) en hoe dit water in grote flexitanks (‘waterzakken’ van tien kubieke meter, red.) naar de verschillende distributiepunten wordt vervoerd.
Uitgevallen
In de oefening werden ambtenaren van de gemeenten en regionale crisisfunctionarissen geconfronteerd met een situatie waarin twee van de drie transportleidingen van PWN door omstandigheden waren uitgevallen. Daarop werd besloten de derde transportleiding buiten gebruik te stellen in verband met het intreden van vuilwater. Het uitvallen van de waterleidingen was aanleiding het operationeel plan in werking te stellen.
“De deelnemers zijn in die wetenschap in groepen uiteengegaan om het verdere verloop van de situatie en mogelijke scenario’s uit te werken”, zegt Eva Kenter. “Wat daarbij met name opviel, was dat de deelnemers eigenlijk al snel inzicht kregen in allerlei knelpunten. Los daarvan waren de bewustwording en de kennisoverdracht de grootste winstpunten van de oefening. Weinig mensen hadden een goed beeld van de nooddrinkwatervoorziening en de impact ervan op gemeentelijk niveau. Daar hebben de oefeningen echt wel iets ten goede aan veranderd.”
Wat haar betreft zijn de oefeningen dan ook zeker voor herhaling vatbaar. “Het uitvallen van de drinkwatervoorziening is echt iets waar we in de toekomst rekening mee moeten houden. Het kán gebeuren. Daarom is het goed dat we de kennis en expertise regionaal bij alle partijen up-to-date houden. Daar komt bij dat PWN dergelijke scenario’s eens in de vier jaar moet oefenen met crisispartners, waaronder de veiligheidsregio. Ik zie het als win-win om hierin samen op te trekken.”
“Beeldvorming veel beter”
“Ik heb nieuwe en minder nieuwe dingen gehoord, maar de beeldvorming is wel veel beter geworden doordat we daadwerkelijk hebben kunnen kennismaken met noodwaterdistributie in de praktijk.” Dat zegt senior adviseur openbare orde en veiligheid bij de gemeente Dijk en Waard, Nancy Dijkstra, over de bijeenkomsten met de veiligheidsregio en PWN. Zij noemt het “verhelderend” om te zien en te horen hoe PWN is voorbereid en de verschillende processen heeft ingericht. “We hebben in de presentatie veel meegekregen van de preventieve maatregelen bij PWN en dan blijkt gelukkig dat de infrastructuur niet zo kwetsbaar is als je denkt wanneer je als gemeente bezig bent met het uitwerken van operationeel plannen.”
Tijdens de demonstratie die PWN gaf, zag ze hoe “verbluffend snel” de waterwagen klaar stond voor de distributie. “Dat was echt in no-time, ik stond er versteld van.”
Het oefenscenario dat na de presentatie en de demonstratie in groepen werd uitgewerkt, vond ze vooral heel realistisch. “PWN deed zelf mee en dat gaf een impuls. Het was anders dan het gebruikelijke tegenspel bij een oefening. We kregen een goed beeld van de mogelijkheden en onmogelijkheden en we liepen ook tegen daadwerkelijke beperkingen aan, bijvoorbeeld het aantal beschikbare wagens. Dat dwingt je dan weer om verder af te stemmen, zowel op gemeentelijk als op regionaal niveau. Het was buitengewoon realistisch en ik denk dat iedereen veel heeft geleerd. Het is ook goed om organisaties zo met elkaar te verbinden. Dat maakt dat processen gestroomlijnder lopen en dat partijen weten wat ze van elkaar kunnen verwachten. Voor ons was het zinvol om bij PWN in de keuken te kijken. Andersom kijken wij als gemeenten breder dan alleen naar de inrichting van tappunten, bijvoorbeeld naar mogelijke onrust in de samenleving die kan ontstaan. Voor PWN is dát natuurlijk ook weer een leerzaam aspect.”
PWN heeft op basis van een samenwerkingsovereenkomst de beschikking over 108 flexitanks, waarmee in tijden van nood dagelijks zo’n 810.000 mensen kunnen worden voorzien van drie liter drinkwater. Gemeenten in onze regio hebben daarvoor nu vaste distributiepunten aangewezen.
Ter illustratie: Alkmaar – in inwoneraantal (ruim 112.000) de grootste gemeente in de regio - heeft zo 44 punten aangewezen waar mensen zich kunnen melden om water te halen.