‘Er komt ongelooflijk veel op je af’
Kersverse OvD bevolkingszorg en voorlichter voor de leeuwen in CoPI-oefening
Samenwerken met andere hulpdiensten, opvang regelen, de gemeente adviseren. In de schaduw van de echte incidentbestrijding worden de leden van het Expertteam bevolkingszorg met behulp van realistische oefenscenario’s klaargestoomd voor de praktijk. “Wat komt er ongelooflijk veel op je af.”
Dinsdag 21 januari, late namiddag. Terwijl op de Nederlandse wegen door de eerste sneeuwval dit jaar met bijna 2300 kilometer een nieuw filerecord wordt gevestigd, maken in het kantoor van de veiligheidsregio in Alkmaar zo’n 25 personen (deelnemers, tegenspelers en waarnemers) zich onder het toeziend oog van oefenleider Lucas van Rossem op voor een van de vier CoPI-oefeningen deze maand. Op een groot scherm is te zien en te horen hoe de beeld- en geluidsverbinding met de ‘CoPI-bak’ wordt getest. Op de muur hangen – nog dubbelgevouwen – fotomateriaal en plattegronden voor straks.
Onder de deelnemers aan de oefening zijn Mark Neesen, kersvers officier van dienst bevolkingszorg (OvDBz) en Mikel (spreek uit Maikel) Heijdens, sinds december voorlichter van dienst (VvD). Allebei oefenen ze voor het eerst voor het ‘echie’ in CoPI-verband, de afkorting van Commando Plaats Incident. Het is de officiële benaming voor de operationele leiding bij incidenten waarbij sprake is van een multidisciplinaire inzet. Vroeger waren er ‘standaard’ drie kolommen: politie, brandweer en GHOR (met daaronder de ambulancedienst). Tegenwoordig heeft zich daar een vierde kolom stevig naast genesteld: bevolkingszorg.
“Er komt veel op je af. Dan is de kunst niet te veel zelf doen en dingen te delegeren”
Het oefenscenario van deze namiddag en avond is even actueel als realistisch. Aan de Oranjestraat in Enkhuizen heeft een bewoner de woning op nummer 1 laten vollopen met gas. De man is GGZ-patiënt en heeft driemaal eerder een poging gedaan zichzelf van het leven te beroven. De ‘virtuele’ pager is nog niet gegaan of er is een heftige explosie, waarbij de volledige voorgevel uit de woning wordt geblazen. Ramen vliegen eruit, dakpannen worden als projectielen gelanceerd. Er zijn twee gewonden, gaslekken en enorme omgevingsschade. Hulpdiensten rukken massaal uit.
Duizelen
Het is een dikke drie uur later als OvDBz Mark Neesen met een verhit hoofd uit de nabespreking komt. Het duizelt hem nog, zegt hij even later. “Wat viel dít me tegen, zeg. Wat was dit zwaar. Ik heb een half jaar geleden examen gedaan en sindsdien wel meegelopen met oefeningen, maar niet eerder zelf in de CoPI-bak gezeten. Wat kwam er ongelooflijk veel op me af. Ik kwam vanmiddag binnen, onvoorbereid, zoals in het echt: de pieper gaat en je móet. Ik had mijn handen er de gehele tijd méér dan vol aan. Zoveel te doen, zoveel te regelen, zoveel te onthouden, zoveel af te handelen: ongelooflijk. En dan staat hier nog niet eens de druk op van een echt incident.”
“Zet het weg, zet het weg”: het zijn de woorden die hij vandaag het meest te horen krijgt van zijn collega-OvD’s Henk Feijen en Ramona Verhoef – beiden normaal gesproken ambtenaar openbare veiligheid in Schagen en vanavond tegenspeler en coach. “Er komt veel op je af. Dan is de kunst niet te veel zelf doen en dingen te delegeren”, zegt Ramona Verhoef halverwege de oefening tegen hem als hij worstelt met de communicatie met stichting Salvage en het vinden van antwoorden als het gaat om een opvanglocatie voor omwonenden en gedupeerden. “Alles wat je wegzet, is van je eigen bordje af”, herhaalt Henk Feijen. “Dat schept ruimte om bezig te zijn met de dingen die je echt zelf moet doen en om overzicht te behouden.” Hij adviseert ook “nauw op te trekken” met de voorlichter van dienst. “Jullie werk heeft veel raakvlakken en jullie kunnen enorm veel aan elkaar hebben.”
"Dit zijn wel ervaringen waardoor je stappen maakt"
Pittig
Dat hun collega deze avond zoveel hobbels tegenkomt, is alleen maar goed, benadrukken zij. “Bij een echt incident heb je het scenario ook niet voor het uitzoeken”, zegt Ramona Verhoef. “Voor Mark is dit lekker. Een pittige oefening, met veel haken en ogen, waarbij hij op veel momenten snel van het een naar het ander moet schakelen.” Met Henk Feijen denkt ze wel dat hij bij zijn eerste échte inzet een ‘buddy’ moet inschakelen. “Een collega-OvD die hem ondersteunt. Dat is zeker in het begin heel handig. Kijk, ben je eenmaal vaker opgeroepen, dat weet je hoe de hazen lopen. Nu is alles nieuw.”
Daar komt bij, dat hij als beheerder openbare ruimte bij de gemeente Opmeer relatief ver weg staat van de wereld van rampenbestrijding. “En hij heeft er ook geen verleden in”, zegt Ramona Verhoef. “Henk heeft tien jaar bij de brandweer gezeten, ik dertien jaar bij de politie. We kennen de wereld van de hulpdiensten, we spreken de taal.
Dat is toch een verschil als je in CoPI-verband een partijtje moet meeblazen. We worden daar inmiddels echt wel als volwaardig partner gezien, je krijgt genoeg steun, maar er wordt ook het nodige van ons verwacht.”
Dat merkte ook voorlichter van dienst Mikel Heijdens. “Ongelooflijk leerzaam”, noemt hij de avond. “Dit zijn wel ervaringen waardoor je stappen maakt, denk bijvoorbeeld aan de afstemming met bijvoorbeeld de politie. In de oefening van vanavond was sprake van een ‘plaats delict’ en dat was echt wel een ding, bijvoorbeeld als het ging om mijn mandaat. Dat was nihil. Dan moet je je erg op de procesinformatie richten en kijken wat je daarmee kunt doen. Ondertussen merk je in het scenario: steeds meer belangstelling van de media, ook landelijk, een zus die de pers opstookt en steeds lastigere vragen die je krijgt.”
"Voor mij persoonlijk geldt: de leerpunten ter harte nemen en verdere stappen zetten"
Bezinken
Voor hem was het een groot voordeel dat Carla Nijsten als ervaren rot bij de oefening hielp en hem tussendoor kon coachen, zei Diana Schutte in haar rol als tegenspeler . “We merkten bijvoorbeeld dat Mikel best tijd nodig had om dingen te laten bezinken. In een oefening is er ruimte dat tussentijds te signaleren en met elkaar te bespreken.” Volgens Carla Nijsten was er “een prima scenario. Het is voor Mikel in dit stadium meer dan leerzaam om met andere partijen te leren werken en dat kwam hier ruim aan bod.”
Zij voegt zich na afloop nog even bij haar nieuwe collega om ook persoonlijk nog een aantal zaken met hem door te spreken, voor hij minder dan een uur later zijn allereerste zelfstandige piketdienst draait.
“Ik vond het in de basis meevallen, ik had het idee dat ik me er redelijk doorheen sloeg en met name de synergie in het CoPI vond ik heel goed. Voor mij persoonlijk geldt: de leerpunten ter harte nemen en verdere stappen zetten.”
Dat geldt ook voor Mark Neesen. “Ik vond het zwaar, maar het is niet zo dat ik me hierdoor laat ontmoedigen. Ik vind het heel plezierig dat ik een beeld heb van wat op me kan afkomen als OvD. De eerste inzet wordt beslist heel spannend. Daar staat tegenover dat het ongetwijfeld een stuk relaxter is als ik wat meer ‘echte’ incidenten heb gehad.”
Hulpmiddel bij overdracht
Brandweer, politie en GHOR reageerden na de CoPI-oefening positief op de aandacht die was ingeruimd voor de nafase van incidenten, waarvoor de veiligheidsregio een ‘overdrachtsdocument’ heeft ontwikkeld. Het document is een hulpmiddel om de gemeente te informeren over de stand van zaken, genomen stappen en taken die er (mogelijk) nog liggen. Daarbij kunnen ook adviezen worden meegegeven (bijvoorbeeld het houden van een informatiebijeenkomst met de burgemeester als er veel slachtoffers/gedupeerden zijn). De overdracht is een multidisciplinair proces, maar Bevolkingszorg is verantwoordelijk voor de coördinatie. Het overdrachtsdocument kan op onderdelen nog worden verbeterd, maar nut en noodzaak waren voor veel deelnemers onomstreden. Zij spraken van een ‘eye opener’.