De kunst van stress en vermoeidheid (h)erkennen
“We trokken elkaar er een beetje doorheen”
Voorlichter van dienst Carla Nijsten moest afgelopen augustus binnen 48 uur tweemaal in de benen voor een groot incident: eerst voor een brand bij een benzinestation in ’t Zand, de nacht erna voor een grote brand in een bedrijfsverzamelgebouw aan de Madame Curiestraat in Alkmaar. “Het ging goed, maar het is tóch beter als je na een lange nachtelijke inzet wordt afgelost.”
Drie dagen voor haar vakantie was het, toen op donderdagavond kwart over acht de pieper ging. Het was het begin van een inzet die voortdurend voelde als een rit in een achtbaan, vertelt ze. “Er werd snel opgeschaald naar GRIP, de telefoon stond meteen roodgloeiend en onderweg kreeg ik weinig zicht op het incident omdat ik voortdurend werd gebeld. Toen ik in ‘t Zand arriveerde, werd ik direct naar de CoPI-bak (Commando Plaats Incident, red.) gedirigeerd. Ik had nog niet eens een goed beeld van de brand, toen ik al zat te vergaderen. Ik kon vol aan de bak, vanaf de eerste seconde.”
Tot diep in de nacht was Carla Nijsten in de weer. Na haar taken te hebben overgedragen aan de collega’s van de gemeente Schagen was ze om half vier ’s nachts thuis. Een half uur later lag ze in bed, maar lang was haar geen rust gegund. “Om tien voor half zeven belde de eerste journalist. Vanaf dat moment was ik weer in touw. Rond half tien werd het rustiger.”
"Ik dacht nog heel even: nee, niet weer"
Knop omgezet
Die vrijdagavond ging ze vroeg naar bed om bij te slapen, maar opnieuw ging de pieper. “Ik dacht nog heel even: nee, niet weer. Maar ik zag, merkte, voelde, proefde aan alles dat het geen klein incident was. Ik heb voor mezelf de knop omgezet en mijn dienstkleding aangetrokken. Niet veel later werd het GRIP 1. En vlak daarna GRIP 2.”
Opnieuw werd het een lange nacht. “Ik had lange tijd geen vermoeidheidsverschijnselen. Wat hielp, was dat we met nagenoeg hetzelfde team waren als de nacht ervoor in ’t Zand. We trokken elkaar er een beetje doorheen. En ik kreeg af en toe een schouderklopje van mijn partner, die bij de vrijwillige brandweer van Akersloot zit en ook was opgeroepen. Pas tegen de ochtend begon het me op te breken. Toen merkte ik dat ik er het ene moment helemaal was en het andere weer even niet.”
Aflossing
Achteraf heeft ze zich erover verbaasd dat ze het zo lang vol hield. “En hoe raar misschien ook, ik heb bij de tweede brand lekkerder gewerkt, ook omdat de ervaring en leermomenten van de avond ervoor nog vers in mijn hoofd zaten. Ik heb wel gezegd: het is wel beter als er na een lange, nachtelijke inzet tijdelijk aflossing komt. We hebben intern ook afgesproken dat er betere back-up en terugvalmogelijkheden moeten komen, zeker in de vakantietijd. Daar was nu gebrek aan. En het mag niet zo zijn dat we maar moeten doorgaan omdat de aflossing er niet is.”
Ze rondde haar inzet met twee tv-interviews af, om daarna de dienst over te dragen. Maar de man met de hamer kwam. De dag erna. “We gingen die zondag op vakantie. Ik heb de hele rit bijna alleen maar geslapen. En ik ben echt nog nóóit zoveel spullen vergeten mee te nemen op vakantie”, besluit ze lachend.
“Moe zijn is niet zwak”
Stress en vermoeidheid herkennen bij jezelf en collega’s kan in levensbedreigende situaties het verschil maken tussen leven en dood, stelt verkeersvlieger en instructeur Ernst Pontier. Samen met collega’s in de luchtvaart brengt hij vanuit het bedrijf Aviation Coaching kennis, protocollen en standaarden over naar andere sectoren.
Op het gebied van veiligheid loopt de luchtvaart vaak voor de troepen uit, zegt Pontier. “Een fenomeen als ‘crew resource management’ bestaat in ons vak al lang. In andere bedrijfstakken is het nu bezig aan een gestage opmars, vaak onder de noemer ‘team resource management’. In de kern gaat het om het aanscherpen en bijbrengen van competenties om de samenwerking zo soepel mogelijk te laten verlopen, inclusief het omgaan met vermoeidheid en stress. Wij proberen onze kennis op dat gebied actief uit te dragen.”
Ook in de wereld van de veiligheidsregio is het onderkennen van vermoeidheid en stress van groot belang, zegt Pontier. “Want ze kunnen snel afbreuk doen aan de samenwerking en enorme impact hebben op de veiligheid. Het onderkennen van de symptomen is cruciaal: hoge hartslag, snel praten en zweten bij stress, geheugenverlies en minder organisatievermogen bij vermoeidheid. Stress is op zich niet gevaarlijk. Ons lichaam heeft het zelfs nodig om goed te functioneren. Maar bij een teveel kunnen problemen ontstaan.”